ادبیات کلاسیک ، شعر ، رمان ایرانی ، رمان خارجی ، نمایشنامه ، مجلات ادبی
کتاب های تصویری ، داستان های کودکانه ، علمی نوجوان ، یادگیری و آموزشی
تاریخ جهان ، تاریخ ایران رندگینامه ، اتوبیوگرافی
خودشناسی ، روان‌شناسی موفقیت ، مدیریت زمان
نقاشی و طراحی ، موسیقی ، تئاتر و سینما ، عکاسی ، خوشنویسی ، معماری
کتب الهی و دینی ، ادعیه و زیارات ، فلسفه ، عرفان
در این لیست به سراغ لیست کتاب های پیشنهادی استاد مصطفی ملکیان رفته ایم تا
مصطفی ملکیان (زادۀ ۱۲ خرداد ۱۳۳۵) فیلسوف و استاد دانشگاه تربیت مدرس است که در حوزه‌های اخلاق، عرفان، فلسفه و روان‌شناسی فعال و شناخته‌شده استfa.wikipedia.org. او در سال‌های اخیر علاوه بر تدریس و تألیف، با انتشار جلسات اخلاقی و رسانه‌ای (تلویزیون، تلگرام و برنامه‌های گفت‌وگو) درباره «خودشناسی»، «خوب زیستن» و «اخلاق زیستن» سخن گفته و در این میان بارها به معرفی کتاب‌های بنیادی پرداخته است. در ادامه چند دسته از مهم‌ترین کتاب‌هایی را که استاد ملکیان برای مطالعه پیشنهاد کرده‌اند مرور می‌کنیم.
استاد ملکیان تأکید ویژه‌ای بر خواندن آثار کلاسیک فلسفه و اخلاق دارد. برای مثال کتاب «هنر شناخت مردم» (Paul D. Tieger و Barbara Barron-Tieger) را «بهترین و در عین حال عالمانه‌ترین و ساده‌ترین کتاب» در زمینه آشنایی با تیپ‌های روان‌شناختی معرفی کرده‌اند. این کتاب خودشناسانه به طبقه‌بندی شخصیت‌های انسانی می‌پردازد و با ترجمه محمد گذرآبادی در ایران منتشر شده است. همچنین کتاب «جهان همچون اراده و تصور» اثر آرتور شوپنهاور – فیلسوف آلمانی – از آثار مرکزی در فلسفه کلاسیک است که ملکیان خواندن آن را توصیه کرده است. در حوزه فلسفه اخلاق، «سیطره‌ی خیر» نوشته آیریس مرداک (مترجم: شیرین طالقانی) یکی از عمیق‌ترین متن‌های فلسفی است که ملکیان آن را از کتاب‌های کلیدی می‌داند. «محاکمه در اورشلیم: گزارشی در باب ابتذال شر» هانا آرنت (مترجم: زهرا شمس) نیز اثر مهمی است که به بررسی «نبوت بدی» در انسان می‌پردازد. در کنار این‌ها، آثاری چون کتاب‌های حکمت و اخلاق رواقی (مانند «تأملات» مارکوس اورلیوس به ترجمه عرفان ثابتی) و رساله‌های قرن هفدهم (مثلاً «در باب حکمت زندگی» شوپنهاور به ترجمه محمد مبشری) هم در فهرست او هستند. این کتاب‌ها به خواننده کمک می‌کنند تا با سرشت اخلاقی خود و دیگران آشنا شود و مفاهیم بنیادینِ زندگی خوب را درک کند.
ملکیان علاقه‌مند است خوانندگان درباره روان‌شناسی اخلاقی و روان‌درمانی نیز مطالعه کنند. از جمله «داشتن یا بودن» اریک فروم (مترجم: کیومرث خواجوی‌ها) که به نقد جامعه مادی‌گرا می‌پردازد و از نگاه او «نگرش مثبت به داشتن» باعث بحران‌های روانی و اجتماعی شده است. مؤسسه فرزانه می‌نویسد این کتاب از جمله «کتاب‌های برگزیده از نگاه مصطفی ملکیان» در زمینه هنر زندگی است. در قلمرو روان‌شناسی بالینی، آثار اروین یالوم (پزشک و روان‌درمانگر آمریکایی) سهم بسزایی دارند؛ کتاب‌هایی مانند «هنر درمان» (The Gift of Therapy) و «مادر و معنی زندگی» (Momma and the Meaning of Life) همگی به ترجمه سپیده حبیب در فهرست او قرار گرفته‌اند. یالوم در این آثار با زبان داستانی و مصاحبه‌های دکترای فلسفه موضوعات عمیق تنهایی، عشق و معنا را مطرح می‌کند. همچنین، آثار اکهارت تول (مانند «قدرت حال» و «طلوع زمینی نو» با مترجمانی چون دل‌آرا قهرمان و مریم تقدیسی) از جمله منابع معنوی هستند که ملکیان خواندن آن‌ها را برای افزایش آگاهی لحظه‌حال و هدف زندگی ضروری می‌داند. این دسته کتاب‌ها عموماً در ژانر خودیاری و روان‌شناسی معنوی قرار می‌گیرند و به اصلاح نگرش‌های عاطفی و اخلاقی انسان‌ها کمک می‌کنند.
استاد ملکیان فراتر از متون فلسفی و روان‌شناختی، رمان‌ها و داستان‌هایی را هم به خوانندگان پیشنهاد کرده است. او «غرور و تعصب» (جین آستن، مترجم رضا رضایی) را به عنوان یک رمان کلاسیک ادبیات قرن نوزدهم می‌پسندد که دربارۀ عشق و تفکر عدالت‌خواهانه است. رمان‌های معاصر‌تری مانند «آهستگی» اثر میلان کوندرا (مترجم کیومرث پارسای) نیز توسط وی معرفی شده است؛ این کتاب پست‌مدرن با نگاهی طنزآمیز نشان می‌دهد عجله زندگی چگونه لذت‌ها را از انسان می‌گیرد. داستان «کلکسیونر» جان فاولز (مترجم پیمان خاکسار) نیز از سوی ملکیان بازخوانی شده است که در آن عشق کنترل‌گرانه از طریق داستان یک ضدقهرمان نمایش داده می‌شود. علاوه بر این‌ها، مجموعه داستان‌های کوتاه «گل‌های معرفت» اریک امانوئل اشمیت (مترجم سروش حبیبی) نمونه‌ای از آثار با مضامین اخلاقی و معنوی است که ملکیان به آن‌ها علاقه دارد. این دست رمان‌ها و داستان‌ها، در ژانر ادبی و اخلاقی قرار می‌گیرند و از جنبه‌های غیرمستقیم نیز به خودشناسی و پرورش حس‌انسان‌دوستی کمک می‌کنند.
(به ترتیب همان فهرست مشهور؛ نویسنده‌ها تکمیل شده‌اند و یادداشت معرفی کوتاه در کنار هر کدام آمده است)
برادران کارامازوف — فئودور داستایفسکی | رمان فلسفی درباره ایمان/اخلاق و مسئولیت.
ژان کریستف — رومن رولان | زندگی‌نامه‌ـ‌داستان یک موسیقیدان و جست‌وجو برای حقیقت.
جان شیفته — رومن رولان | رشد اخلاقی و عاطفیِ زنی آزاداندیش.
سفر درونی — رومن رولان (ترجمهٔ م.ا. به‌آذین) | روایت/تأملات سلوک باطنی.
تراژدی‌های ایمان — رومن رولان (مترجمِ شاخص: بدرالدین مدنی) | سه نمایشنامه درباره ایمان و فداکاری.
بتهوون — رومن رولان | زندگی‌نامهٔ ادبی از رنجِ خلاق.
مهاتما گاندی — رومن رولان | پرترهٔ ادبی رهبر استقلال هند.
زوربای یونانی — نیکوس کازانتزاکیس (مترجمِ مورد اشاره: محمد قاضی) | شور زندگی و آزادی.
مسیح باز مصلوب — نیکوس کازانتزاکیس | بازخوانی ایمان و ریا در قالب داستانی تمثیلی.
گزارش به خاک یونان — نیکوس کازانتزاکیس (صالح حسینی) | اتوبیوگرافیِ معنوی نویسنده.
رستاخیز — لِف تولستوی | وجدان، عدالت و رستگاری.
جنگ و صلح — لِف تولستوی | حماسه‌ای از جنگ، عشق و فلسفهٔ زیستن.
آنا کارنینا — لِف تولستوی | تلخ‌وشیرینِ اخلاق، عشق و جامعه.
مرگ ایوان ایلیچ — لِف تولستوی | مواجههٔ وجودی با مرگ.
سونات کرویتسر و چند داستان دیگر — لِف تولستوی | حسادت، اخلاق جنسی و ریا.
گرگ بیابان — هرمان هسه | نبرد درونِ انسانِ دوپاره.
سفر به سوی صبح (= سفر به شرق) — هرمان هسه | سفر آیینیِ جست‌وجوی معنا.
نارسیس و گلدموند — هرمان هسه | تقابل ریاضت/شور، عقل/زیبایی.
لبهٔ تیغ — ویلیام سامرست موآم (مهرداد نبیلی) | جست‌وجوی معنای زندگی.
پایبندی‌های انسانی (Of Human Bondage) — ویلیام سامرست موآم | خودشناسی در میانهٔ وابستگی‌ها.
حاصل عمر (The Summing Up) — ویلیام سامرست موآم | جمع‌بندی تجربهٔ زیستهٔ نویسنده.
مائده‌های زمینی — آندره ژید (مهستی بحرینی) | آهستگی و بیداری حواس.
مائده‌های تازه — آندره ژید (مهستی بحرینی) | ادامهٔ مسیر زیستنِ آگاهانه.
سکه‌سازان — آندره ژید | حقیقت و جعل در هنر و اخلاق.
درِ تنگ — آندره ژید | وسواس اخلاقی و سرکوب میل.
اگر دانه نمیرد — آندره ژید | خاطرات صریح نویسنده از رشد روحی.
دخمه‌های واتیکان — آندره ژید | طنز فلسفی بر تعصّب و اقتدار.
عشق سال‌های وبا — گابریل گارسیا مارکز | شکیباییِ عشق در گذر دهه‌ها.
گزارش یک قتل — گابریل گارسیا مارکز | جنایتی اعلام‌شده و خواب‌آلودگی اخلاقی.
کتابخانهٔ بابل — خورخه لوئیس بورخس | تمثیلِ بی‌کرانی دانش و سرگشتگی معنا.
خانوادهٔ تیبو — روژه مارتن دوگار | حماسهٔ خانوادگیِ وجدان و سیاست.
ژان باروا — روژه مارتن دوگار | کشمکش ایمان، علم و آزادی وجدان.
چهرهٔ مرد هنرمند در جوانی — جیمز جویس | خودزیست‌نامهٔ هنری و شکوفایی زبان.
اولیس — جیمز جویس | تجربه‌گری در زبان/اخلاق در یک روزِ دنیایی.
شوهر آهو خانم — علی‌محمد افغانی | جامعهٔ شهری و اخلاقِ خانواده.
شادکامان درهٔ قره‌سو — علی‌محمد افغانی | مناسبات اجتماعی و رنج معاش.
شلغم میوهٔ بهشته — علی‌محمد افغانی | روایتی انتقادی از سنت و فقر.
دکتر بکتاش — رضا جولایی | عشق، تاریخ و سرنوشت فردی.
چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم — زویا پیرزاد | زندگی روزمره و سکوت‌های اخلاقی.
سووشون — سیمین دانشور | مقاومت اخلاقی در سال‌های اشغال.
بر دریا کنار مثنوی — م.ا. به‌آذین (محمود اعتمادزاده) | روایت نمادین با الهام از مولانا.
پیامبر — جبران خلیل جبران | نثر شاعرانه درباره فضیلت‌ها و هنر زیستن.
نکتهٔ تکمیلی: برخی عناوین این بخش در معنای دقیق «رمان» نیستند (مثل «مائده‌های زمینی/تازه»، «اگر دانه نمیرد»، «گزارش به خاک یونان» و «حاصل عمر») اما چون در همان فهرست آمده‌اند، با امانت حفظ شده‌اند.
۲) ده کتاب اثرگذار از نگاه ملکیان
(نام/نویسنده/مترجم) — بر اساس روایتِ محمدهادی ملکیان
راه حق — بودا — رضا علوی (سروش)
دائو دِجینگ — لائوتسه — هرمز ریاحی و بهزاد برکت (تندر)
فصل‌های درون — جوانگ‌دزو — هرمز ریاحی و بهزاد برکت (تندر)
مائده‌های زمینی و مائده‌های تازه — آندره ژید — مهستی بحرینی (نیلوفر)
R.W. Emerson / Collected Works — (بی‌واسطه به انگلیسی)
Thomas Merton / The Seeds of Contemplation — (به انگلیسی)
سیذارتا — هرمان هسه — سروش حبیبی (ققنوس)
گزارش به خاک یونان — نیکوس کازانتزاکیس — صالح حسینی (نیلوفر)
لبهٔ تیغ — ویلیام سامرست موآم — مهرداد نبیلی (کتاب‌های جیبی)
زوربای یونانی — نیکوس کازانتزاکیس — محمد قاضی (خوارزمی)
۳) کتاب‌های اخلاقی، روان‌شناسی و معنویِ پیشنهادی
(چکیده‌ای از فهرست‌هایی که در سخنرانی‌ها/مصاحبه‌ها معرفی شده‌اند — صرفاً همان عناوینِ ذکرشده)
در باب حکمت زندگی — آرتور شوپنهاور — محمد مبشری (نیلوفر)
انسان در جستجوی خویشتن — رولو می — سیدمهدی ثریا (دانژه)
نیروی حال/اقتدار اکنون/تمرین نیروی حال/… — اکهارت تُله — مترجمان گوناگون (سخن، کلک آزادگان، …)
طلوع زمینی نو/سرزمین تازه/… — اکهارت تُله — مترجمان گوناگون
هنر عشق‌ورزیدن — اریک فروم — پوری سلطانی (مروارید)
وقتی نیچه گریست — اروین یالوم — سپیده حبیب/مهشید میرمعزی (نشر نی/کاروان)
هنر درمان و موهبت روان‌درمان‌گری — اروین یالوم — سپیده حبیب/مهشید یاسایی
دژخیم عشق — اروین یالوم — مهشید یاسایی (آمون)
درمان شوپنهاور — اروین یالوم — (سپیده حبیب/… )
مامان و معنی زندگی — اروین یالوم — سپیده حبیب (قطره)
روان‌درمانی اگزیستانسیال — اروین یالوم — سپیده حبیب (نشر نی)
خیره به خورشید — اروین یالوم — (غبرائی / قطبی‌نژاد و والی)
تسلی‌بخشی‌های فلسفه — آلن دوباتن — عرفان ثابتی (ققنوس)
پروست چگونه می‌تواند زندگی شما را دگرگون کند — آلن دوباتن — گلی امامی (نیلوفر)
هنر سیر و سفر — آلن دوباتن — گلی امامی (نیلوفر)
رساله‌ای کوچک در باب فضیلت‌های بزرگ — آندره کنت‌اسپونویل — مرتضی کلانتریان (آگه)
هنر شناخت مردم — پل دی‌تیگر و باربارا بارون‌تیگر — محمد گذرآبادی (هرمس)
زندگی برازندهٔ من — کارول اس. پیرسون و هیو کی. مار — کاوه نیّری
نظریه‌های شخصیت — دوان شولتز — یوسف کریمی و همکاران
مائده‌های زمینی و مائده‌های تازه — آندره ژید — مهستی بحرینی (نیلوفر)
پرورش هوش اخلاقی — میکله بوربا — فیروزه کاوسی (رشد)
کلیدهای پرورش هوش اخلاقی — میشل برنا — فرناز فرنود (صابرین)
چهار میثاق — میگل روئیز — ترجمه‌های مختلف
گل‌های معرفت — اریک امانوئل اشمیت — سروش حبیبی (چشمه)
شب‌های روشن — فئودور داستایفسکی — سروش حبیبی (ماهی)
(و سایر عناوین همین فهرست که شما آوردید — بدون افزودن کتاب تازه)
دو-سه نقل قول کلیدی از خودِ ملکیان (برای راهنمای مخاطب)
دربارهٔ «هنر شناخت مردم»: «بهترین، عالمانه‌ترین و در عین‌حال ساده‌ترین کتاب فارسی در شناخت تیپ‌های روان‌شناختی.»
دربارهٔ قدرت تخیل و اخلاق: ملکیان با استناد به آیریس مرداک و «محاکمه در اورشلیم» هانا آرنت می‌گوید یکی از علل اخلاقی‌نزیستن، ضعف تخیل و ناتوانی در خود را جای دیگران گذاشتن است.
دربارهٔ «داشتن یا بودن» اریش فروم: خواندنی و به‌دردبخور؛ ترجمهٔ کیومرث خداجوی‌ها را برتر می‌داند.
دربارهٔ آهستگی در زیستن: از «آهستگی» کوندرا و «مائده‌های زمینی» ژید برای تمرین لذت بردنِ آگاهانه یاد می‌کند.
۴) گزیده‌ای از ارجاعات «جلسات روان‌شناسی اخلاق»
(۷۷ عنوان در جلسات مختلف نام برده شده‌اند؛ چند نمونهٔ شاخص با توضیح استاد — فهرست کامل در منبع)
ترس و لرز — سورن کیرکگور | نسبت ایمان و اخلاق (قضیهٔ ابراهیم).
قدرت — برتراند راسل | ایضاح نظریهٔ قدرتِ نیچه.
سیطرهٔ خیر/نیاز اخلاق به مابعدالطبیعه — آیریس مرداک | نقش تخیل در اخلاق.
محاکمه در اورشلیم: ابتذال شر — هانا آرنت | چرا داوری اخلاقی دشوار است.
داشتن یا بودن — اریش فروم | دو شیوهٔ بودن و نسبت‌شان با اخلاق.
رساله‌ای در باب فضیلت‌های بزرگ — آندره اسپونویل | شمارش و ایضاح مفهومی فضایل.
چهار مقاله دربارهٔ آزادی — آیزایا برلین | آزادی سلبی/ایجابی.
در باب چیزهای مهم (On What Matters) — درک پرفیت | از بهترین آثار فلسفهٔ اخلاق معاصر.
مرگ ایوان ایلیچ — تولستوی | آگاهیِ مرگ و دگرگونیِ زیست.
تکمیل خواهد شد …
